Οι ειδικοί αποκαλύπτουν τη συμπλεγματική ψυχολογία της ερωτικής σχέσης μας με το ποδόσφαιρο και σου εξηγούν γιατί βρίσκεις τη φιλία, τη χαρά και την ταυτότητα σου μέσα σε αυτό το όμορφο παιχνίδι.

Δεν υπάρχει καμία αμφισβήτηση για το πάθος μας για το ποδόσφαιρο. Πάνω από 4 εκατομμύρια από εμάς παρακολουθούμε κάθε εβδομάδα, κάθε μήνα, κάθε σοβαρή διοργάνωση και σύμφωνα με έρευνα της Duracell, το 1/4 των ανδρών θα έχανε μία οικογενειακή κηδεία για ένα μεγάλο παιχνίδι. Γιατί είναι, όμως, τόσο σημαντικό για τους άντρες;

Το ποδόσφαιρο έχει αποδειχθεί επιστημονικά πως είναι το πιο συναρπαστικό άθλημα για να παρακολουθήσει κάποιος. Ερευνητές στο Εθνικό Εργαστήριο Λος Αλαμος στο Νέο Μεξικό βάσισαν τα ευρήματά τους στο χαρακτήρα του ποδοσφαίρου, που το κάνει τόσο ευμετάβλητο. Τα τελευταία χρόνια, οι ψυχολόγοι έχουν αρχίσει να ξετυλίγουν τη συμπλεγματική σχέση μεταξύ ποδοσφαίρου και αντρικής ψυχής. Η απόδειξη δείχνει αυτό που πολλοί από εμάς ήδη ξέραμε: το ποδόσφαιρο δεν είναι πάρεργο, είναι αποστολή. Απλώς ρώτα τους οπαδούς του ΠΑΟΚ. Οπως πάντα υπάρχει μια χροιά προγονικής λατρείας.

Οι ειδικοί ισχυρίζονται ότι το κλώτσημα μιας μπάλας είναι υποκατάστατο του κυνηγιού των αρχαίων προγόνων μας, το οποίο εξηγεί γιατί το 86% των οπαδών είναι άντρες. «Για χιλιάδες χρόνια, οι άντρες κυνηγούσαν μαζί, ενώ οι γυναίκες μάζευαν φαγητό και μεγάλωναν παιδιά» λέει η ψυχολόγος Barbara Pease, συγγραφέας του Why Men Don't Have a Clue and Women Always Need More Shoes. «Από τον 18ο αιώνα, η εκτροφή ζώων είχε καταστήσει αυτήν την αρχαία παράδοση. Μετά απ' αυτό, οι άντρες εφηύραν παιχνίδια με μπάλα για να την αναπληρώσουν. Σήμερα, με το να είναι αφοσιωμένοι οπαδοί, οι άντρες μπορούν και πάλι να είναι μέρος μιας ομάδας κυνηγιού».

Γκολ στις ορμόνες
Το αγαπημένο παιχνίδι μας επίσης διεισδύει στη μοναδική καλωδίωση του ανδρικού εγκεφάλου και την πολύ καλά εγκατεστημένη ανώτερη αντίληψη της αίσθησης του χώρου. Αυτό είναι που ενεργοποιεί την ικανότητά μας να εκτιμούμε αποστάσεις, κατευθύνσεις και γωνίες της μπάλας και κάνει το ποδόσφαιρο κι άλλα σπορ, όπως ο μηχανοκίνητος αθλητισμός, τόσο σαγηνευτικά για το αντρικό κοινό.

Το να παρακολουθούμε παιχνίδια επίσης έχει καταπληκτική επίδραση πάνω μας, ορμονικά, γεγονός που εξηγεί έως ένα βαθμό την εθιστική φύση του. Πρώτα απ' όλα υπάρχει η έκρηξη αδρεναλίνης και οι αυξημένοι χτύποι της καρδιάς. Ερευνα του ΒΒC στη Βρετανία έδειξε ότι ένα γκολ του Ρούνι κάνει τις καρδιές των οπαδών της Μάντσεστερ να εκτοξεύονται στους 160 χτύπους ανά λεπτό. Μην ξεχνάς την σχέση που έχει η μπάλα με την τεστοστερόνη - την εκτοξεύει στα ύψη. Παίρνοντας δείγματα σάλιου από οπαδούς μετά τα πέναλτι του τελικού του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 1994 στις ΗΠΑ, ερευνητές στο Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια είδαν ότι τα επίπεδα τεστοστερόνης των Βραζιλιάνων είχαν απογειωθεί κατά 28%, ενώ των Ιταλών είχαν μειωθεί σχεδόν στο ίδιο ποσοστό.

Οι ερευνητές λένε ότι ίσως αυτό να είναι κατάλοιπο από την εποχή που τα ανεβασμένα επίπεδα τεστοστερόνης μας βοηθούσαν να πολεμήσουμε τις επιθέσεις, αφού είχαμε κερδίσει ή υπερασπιστεί μια περιοχή. Υπάρχει όμως και μία σκοτεινή πλευρά: η τεστοστερόνη σχετίζεται με την επιθετικότητα και στοιχεία του υπουργείου Εσωτερικών της Βρετανίας δείχνουν ότι τα περιστατικά βίας αυξήθηκαν περίπου κατά το 1/3 κατά τη διάρκεια των παιχνιδιών της εθνικής Αγγλίας στο προηγούμενο Παγκόσμιο Κύπελλο. Διόλου περιέργως τελικά κορυφώθηκαν όχι κατά τη διάρκεια της «καταστροφής» με την Πορτογαλία, αλλά όταν η Αγγλία νίκησε την Παραγουάη.

Κάν' το όπως τότε
Το ποδόσφαιρο, όπως ξέρουμε, ταιριάζει απόλυτα και με τις υπόλοιπες αντρικές μανίες μας. Οι έξοδοι την ημέρα ενός ποδοσφαιρικού παιχνιδιού, ειδικά σε μπαράκια, σπίτια φίλων και καφετέριες, είναι εξαιρετικά συνηθισμένη υπόθεση, για να μην πούμε κανόνας. «Πολλές ομάδες δημιουργήθηκαν από παρέες φίλων και ειδικά στη Βρετανία από μπυραρίες. Ο συνδυασμός ποτού, αντρικής παρέας και "δεν πάω σπίτι μου (ή στη δουλειά) απόψε" είναι εξαιρετικά συνηθισμένος» λέει ο Bert Moorhouse, διευθυντής του Τμήματος Ερευνας στις ποδοσφαιρικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Γλασκόβης.

«Η υπερβολή των οπαδών με το ποτό διευκολύνει τις εμμονικές ποδοσφαιρικές συμπεριφορές επιτρέποντας τη γρήγορη απώλεια των αναστολών, η οποία φυσικά οδηγεί εύκολα και γρήγορα σε βία, είτε λεκτική είτε σωματική, η οποία δεν εμφανίζεται σε πολλές άλλες υποκουλτούρες αθλημάτων» λέει ο Moorhouse. «Το αλκοόλ, όπως και το ποδόσφαιρο, βοηθάει πολλούς άντρες να κοροϊδέψουν τους εαυτούς τους πως είναι ακόμη νέοι, σφριγηλοί και γεμάτοι προοπτικές, όπως κι όταν άρχισαν να ακολουθούν την ομάδα τους».

Ακόμα και χωρίς τον αφρό της μπύρας, που έτσι κι αλλιώς «φουσκώνει» την ένταση, το υπερβολικό πάθος μπορεί να προκαλέσει προβλήματα. «Οι άντρες συχνά ξεπερνούν το επίπεδο της αγάπης για την ομάδα τους και φτάνουν σε μη υγιή επίπεδα μανίας, σε έναν περίεργο ανταγωνισμό για να δείξουν αφοσίωση μέσα από καβγάδες, τατουάζ, ακόμα και δίνοντας σε κάποιο κατοικίδιο ή παιδί τους το όνομα ενός παίκτη. Επίσης, το να συσσωρεύουν στη μνήμη τους στατιστικά είναι κι αυτό ένα στοιχείο ανταγωνισμού - όσο πιο απίθανες λεπτομέρειες θυμάσαι τόσο καλύτερος οπαδός είσαι» προειδοποιεί ο ψυχολόγος Αndy Barton.

Βρες την ομάδα σου
Εκτός από τους καβγάδες, όλα τα υπόλοιπα μπορεί να μοιάζουν αρκετά αβλαβή, αλλά σύμφωνα με τον Barton ο προσδιορισμός της αυτοεκτίμησης μας μέσω του ποδοσφαίρου μπορεί να δημιουργήσει έναν πολύ ανθυγιεινό κύκλο. «Αντρες με αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους συχνά παίρνουν κάποια αίσθηση αξίας ταυτιζόμενοι με την ομάδα τους» λέει ο Barton. «Το πρόβλημα είναι ότι, όταν άλλοι οπαδοί φτιάχνουν οικογένειες, βάζοντας το ποδόσφαιρο σε πιο ισορροπημένη προοπτική, κάποιοι άλλοι οπαδοί μένουν κολλημένοι αφήνοντας τη ζωή τους να μιζεριάσει».

Αν το ποδόσφαιρο παίρνει τον έλεγχο της ζωής σου, ο Barton προτείνει να κάνεις μία μεγάλη, σκληρή ερώτηση στον εαυτό σου: ΓΙΑΤΙ; «Πρέπει να διαπιστώσεις τι είναι αυτό που κερδίζεις από το ποδόσφαιρο, εκτός από την ευχαρίστηση του να το παρακολουθείς» σημειώνει. «Ισως να είναι η αίσθηση πως ανήκεις κάπου ή μια ταυτότητα. Τότε πρέπει να βρεις πιο υγιείς τρόπους να πετύχεις αυτό το δευτερεύον κέρδος εκτός ποδοσφαίρου».

Τα καλά νέα είναι ότι τα πλεονεκτήματα του να παρακολουθείς ποδόσφαιρο είναι μακράν περισσότερα από τους κινδύνους του. «Το ποδόσφαιρο μπορεί να έχει σημαντικές θετικές επιδράσεις στην ψυχολογική ισορροπία» λέει η Sandy Wolfson, επικεφαλής του Τμήματος Ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο Northumbria. «Δίνει στους άντρες έναν έτοιμο παγοθραύστη συζήτησης και πολλοί άνθρωποι κάνουν καλούς φίλους μέσα από την αγάπη τους για το ποδόσφαιρο».

Βγάλ' τα όλα έξω
Αλλοι ψυχολόγοι συμφωνούν ότι το ποδόσφαιρο δεν είναι απλώς διασκέδαση, είναι θεραπεία. Μας επιτρέπει να εκφράζουμε συναισθήματα, που μπορεί σε άλλες στιγμές να συσσωρεύαμε μέσα μας. Σε έρευνα του Τhe Mental Health Foundation, το 64% των ανδρών είπαν ότι το ποδόσφαιρο κάνει ευκολότερο σε αυτούς να μοιράζονται τα συναισθήματά τους. «Το να παρακολουθείς ένα παιχνίδι μπορεί να προσφέρει συναισθηματική κάθαρση, γιατί είναι ένα περιβάλλον που σου επιτρέπεται ως άντρας να εκφράσεις έντονα συναισθήματα» λέει ο Barton. «Είναι αποδεκτό να κλάψεις όταν η ομάδα σου αποκλείεται ή υποβιβάζεται, αλλά όχι όταν βλέπεις τις Σχέσεις Στοργής». Επίσης, μας επιτρέπει να βγάζουμε την οργή μας. «Τα ματς προσφέρουν την ευκαιρία να ουρλιάξουμε όσο δυνατά θέλουμε, σχεδόν ό,τι θέλουμε, χωρίς τον κίνδυνο να μας συλλάβουν» θυμίζει ο Moorhouse.

Οταν παρακολουθείς ποδόσφαιρο, χτίζεις σχέσεις. Το 90% των ανδρών που πηγαίνουν στο γήπεδο το κάνουν με φίλους ή συγγενείς και το ποδόσφαιρο είναι συχνά η κόλλα που κρατάει αυτούς τους άντρες μαζί. Ο Μoorhouse υπογραμμίζει ότι σε έναν κόσμο που ολοένα και περισσότερο μας ενθαρρύνουν να συμπεριφερθούμε ως άτομα, το ποδόσφαιρο μας βοηθά να καθορίσουμε τον ανδρισμό και την ταυτότητά μας.

«Ευρύτερα κοινωνικά δίκτυα, τα οποία συχνά φτάνουν πιο μακριά από την οικογένεια, είναι κρίσιμα για την ψυχική υγεία, αλλά συχνά αγνοούνται» λέει ο Alan Pringle, λέκτορας ψυχικής υγείας στο Πανεπιστήμιο του Nότιγχαμ. Ενα άρθρο στη Scottish Medical Journal αποκάλυψε ότι οι επισκέψεις στα επείγοντα των ψυχιατρικών κλινικών έπεσαν κατά 14% τους δύο μήνες που ακολούθησαν το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1998. Η αφοσίωση μπορεί να σε κρατάει λογικό.
Οταν τα πράγματα πάνε καλά στο γήπεδο, μπορείς προφανώς να απολαύσεις τη δόξα που αντανακλάται. «Σημαίνει ότι οι άντρες μπορούν να ταυτιστούν με το να είναι "νικητές", το οποίο προφανώς έχει θετικές επιδράσεις στη διάθεση» λέει ο Barton.

Μιλώντας με ποδοσφαιρικούς όρους, το ποδόσφαιρο μπορεί να μην είναι θέμα ζωής ή θανάτου, αλλά οι άντρες σίγουρα θα ήταν πιο φτωχοί συναισθηματικά κι εγκεφαλικά χωρίς αυτό. «Το ποδόσφαιρο δεν είναι αυτό που ήταν κάποτε» λέει τελικά ο Moorhouse. «Εχει μεταμορφωθεί σε μία διασκέδαση της μόδας για τις μεσαίες τάξεις, αλλά στο τέλος της ημέρας, το να βλέπεις ένα ματς προσφέρει κάτι αληθινό και μαγικό σε μια κατά τα άλλα πεζή μοντέρνα ύπαρξη».