Γνωρίζουμε περισσότερα απ' όσα νομίζουμε. Ενστικτώδεις γνώσεις και πληροφορίες καθορίζουν τις περισσότερες ενέργειές μας. Ωστόσο αγνοούμε την ύπαρξή τους καθώς βρίσκονται αποθηκευμένες σε ανεξερεύνητες περιοχές του εγκεφάλου.

Παρ' όλα αυτά, κάποιες φορές ο παγκόσμιος πρωταθλητής Μίκαελ Σουμάχερ αδιαφόρησε για τις οδηγίες των τεχνικών. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι υπολογιστές της ομάδας του, της Φεράρι, αποδείχθηκαν πολύ αργοί σε σχέση με τον ίδιο, αφού σε κάθε γύρο αυτός κατέρριπτε τα όρια που του υποδείκνυαν.

Φυσικά το μονοθέσιο βρισκόταν πάντα εντός πίστας. Ο Γερμανός πιλότος δηλώνει ότι ανά πάσα στιγμή αντιλαμβάνεται πλήρως τα όρια του αυτοκινήτου του, χωρίς να γνωρίζει το πώς. Τι του συμβαίνει; Στις δύσκολες στιγμές αναδύεται από μέσα του κάποια μυστική γνώση που τον βοηθά να καταλάβει τι ακριβώς πρέπει να κάνει.

Αυτή την ικανότητα διαθέτουν όλοι οι άνθρωποι σε διαφορετικούς τομείς. Δεν είναι άλλο από εκείνο που γενικά και αόριστα ονομάζουμε "διαίσθηση" ή "έκτη αίσθηση". Δεν πρόκειται για έλλογη σκέψη, αλλά για διαδικασία η οποία εμπλέκει άγνωστες ικανότητες του ανθρώπινου νου.

Δύο εγκέφαλοι

Ο εγκέφαλος των ανθρώπων χωρίζεται σε δύο ημισφαίρια. Σύμφωνα με τους νευροβιολόγους, το αριστερό εκτελεί λειτουργίες ανάλογες μ' εκείνες των υπολογιστών. Εκεί εδράζεται η γλώσσα και οι λογικές και αναλυτικές μας ικανότητες. Από το δεξιό ημισφαίριο πηγάζουν η διαίσθηση, τα συναισθήματα και η φαντασία, ικανότητες που ενεργοποιούνται σε ανύποπτο χρόνο επικαλύπτοντας τη λογική.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα που όλοι μας έχουμε βιώσει είναι οι ξαφνικές απαντήσεις σε διάφορα δυσεπίλυτα προβλήματα. Ενώ έχουμε σπαταλήσει ατελείωτες ώρες για την επίλυση κάποιου ζητήματος, ξαφνικά, πραγματικά από το πουθενά, ξεφυτρώνει ως διά μαγείας μια λαμπρή ιδέα. Το "πουθενά" είναι υπαρκτό και πολύ αποτελεσματικό. Πρόκειται για το δεξιό ημισφαίριο του εγκεφάλου μας, το οποίο συνεχίζει να επεξεργάζεται αθόρυβα το πρόβλημα ακολουθώντας μονοπάτια άγνωστα για τη λογική μας.

Το αόρατο κουτάλι

Η παράξενη αυτή λειτουργία έχει αποδειχθεί ιατρικά. Οι πρώτες υποθέσεις έγιναν από τους νευροβιολόγους τη δεκαετία του 1960. Αφορμή στάθηκε μια πρωτοποριακή μέθοδος για τη θεραπεία της επιληψίας. Ο εγκέφαλος των ασθενών διαχωριζόταν χειρουργικά στα δύο του ημισφαίρια.

Μετά την επέμβαση οι ασθενείς παρουσίαζαν κάποιες περίεργες ικανότητες. Ο πρώτος που τις μελέτησε ήταν ο ψυχολόγος Μάικλ Γκαζάνιγκα. Αυτός πρόβαλε στο αριστερό μάτι των ασθενών, το οποίο ελέγχεται από το δεξιό ημισφαίριο, την εικόνα ενός κουταλιού για μερικά κλάσματα του δευτερολέπτου.

Όταν τους ρώτησε τι είδαν κανείς δεν ήξερε να απαντήσει, αφού οι διασυνδέσεις με το αριστερό ημισφαίριο, εκείνο της γλώσσας και της λογικής, είχαν αποκοπεί. Όταν όμως τους ζήτησε να αγγίξουν διάφορα αντικείμενα με το αριστερό τους χέρι όλοι αναγνώρισαν το κουτάλι χωρίς να ξέρουν το γιατί.

Ήταν το δεξιό ημισφαίριο που αναγνώρισε το κουτάλι και "μίλησε" με τη γλώσσα της αφής. Ανάλογα πειράματα κατέδειξαν ότι ο εγκέφαλος έχει διάφορους τρόπους για να συλλέγει και να αξιοποιεί πλήθος πληροφορίες χωρίς να το συνειδητοποιούμε. Τα δεδομένα αποθηκεύονται και όταν παραστεί ανάγκη περίπου εκατό δισεκατομμύρια νευρώνες τα ανασύρουν, δίνοντας άμεσα λύσεις.

Μάθημα αγγλικών

Τα παιδιά αρθρώνουν τις πρώτες τους λέξεις σε ηλικία περίπου δύο χρονών. Μέχρι τα έξι μιλούν καθαρά και συντάσσουν άρτιες προτάσεις. Μέσα σε τέσσερα χρόνια αναπτύσσουν ένα αρκετά πλούσιο λεξιλόγιο χωρίς να έχουν διδαχτεί γραμματική.

Αντίθετα, ένας ενήλικος με πανεπιστημιακή μόρφωση χρειάζεται σκληρή μελέτη ετών για να μπορέσει να μάθει μια ξένη γλώσσα. Η εκπληκτική ικανότητα γλωσσικής μάθησης των παιδιών παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια. Αποτελεί μία ακόμα ένδειξη που ωθεί τους ειδικούς να υποθέσουν πως υπάρχουν άγνωστες νοητικές λειτουργίες που δε στηρίζονται στη λογική επεξεργασία των δεδομένων. Το μόνο που αποδεικνύει την ύπαρξή τους είναι τα αποτελέσματά τους.